Τον Δεκέμβριο του 1991 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καθιέρωσε την ημερομηνία της 25ης Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών.

Μία από τις μορφές της βίας είναι η σεξουαλική, της οποίας ο πιο σοβαρός τύπος είναι ο βιασμός, καθώς απειλεί άμεσα τη ζωή του ατόμου και έχει αρνητικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής του. Ο βιασμός αφορά την τέλεση σεξουαλικής επαφής χωρίς τη συναίνεση του συντρόφου είτε στις περιπτώσεις που  δεν είναι σε θέση να αρνηθεί ή να δηλώσει την προθυμία συμμετοχής της λόγω ασθένειας, διαταραχής, επήρεια αλκοόλ κλπ.  Βιασμό υφίστανται και τα δύο φύλα, αλλά τα ποσοστά δείχνουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα θύματα είναι γυναίκες

Ο βιασμός ποινικοποιήθηκε στην Ελλάδα μόλις το 1984. Καταγγέλλεται σπάνια, καθώς ο κοινωνικός στιγματισμός και η ενοχοποίηση των ίδιων των θυμάτων για όσα υπέστησαν συνιστούν  αποτρεπτικό παράγοντα. Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων ο βιαστής είναι γνωστός στο θύμα και  προέρχεται από τον κοινωνικό του περίγυρο (π.χ συγγενής, φίλος, συνάδελφος).

Οι αντιδράσεις των θυμάτων ακολουθούν μία διαδικασία και έχει γίνει προσπάθεια από τους ερευνητές να εντάξουν τις συναισθηματικές αντιδράσεις του θύματος σε στάδια.:

Η διάρκεια των σταδίων ποικίλει ανάλογα με το άτομο. Συνήθως το πρώτο στάδιο (οξεία φάση) διαρκεί από μερικές ημέρες έως μερικές εβδομάδες. Σε γενικές γραμμές η αρχική αντίδραση του θύματος είναι μούδιασμα, σοκ και δυσπιστία, άρνηση του γεγονότος. Η ένταση και τα συμπτώματα βέβαια ποικίλουν σε κάθε άνθρωπο. Αν η επίθεση ήταν ιδιαίτερα βίαιη και τρομακτική, η γυναίκα μπορεί να μπλοκάρει κάθε ανάμνηση της επίθεσης. Μπορεί επίσης να έχει εφιάλτες και να βιώσει flash-backs (αίσθηση αναβίωσης του τραυματικού συμβάντος) από την επίθεση, τα οποία πυροδοτούνται από σχετικά ερεθίσματα (π.χ. μυρωδιές, παρουσία στον τόπο του συμβάντος) και είναι εξαιρετικά τραυματικά για τη γυναίκα. Σε ακραίες περιπτώσεις περιγράφονται αυτοτραυματισμοί και απόπειρες αυτοκτονίας.

 Κατά το δεύτερο στάδιο (φάση αναδιοργάνωσης) το θύμα επιχειρεί να επανέλθει στην καθημερινότητά του, σαν να μη συνέβη ποτέ τίποτε. Η γυναίκα προσπαθεί να ενταχθεί ξανά στην καθημερινότητά της και να ανακτήσει μία αίσθηση ελέγχου στη ζωή της. Στην προσπάθειά τους αυτή τα θύματα βιασμού μπορεί να κάνουν δραματικές αλλαγές στη ζωή τοις, στο περιβάλλον τους, στην εξωτερική τους εμφάνιση. Ωστόσο αυτές οι αλλαγές συνήθως δε βοηθούν. Οι εφιάλτες και οι φοβίες συχνά επανεμφανίζονται. Αυτή η επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μερικές φορές συντελεί στο να βγει η γυναίκα από την άρνηση αυτού που της έχει συμβεί και να ζητήσει βοήθεια από ειδικό. Η γυναίκα συνεχίζει να κατακλύζεται από συναισθήματα, θλίψης αναστάτωσης, φόβου, θυμού, ενοχής κλπ. ενώ μπορεί να συνεχίζει να βιώνει flashbacks.

Σημαντικό ρόλο παίζει σαφώς η σχέση του θύματος με τον θύτη. Για παράδειγμα, εάν ο βιασμός έγινε από άτομο του οικείου περιβάλλοντος, το θύμα νιώθει ακόμα περισσότερες ενοχές και επιφυλακτικότητα προς τους γύρω του. Εάν ο δράστης ήταν άγνωστος, τότε ο φόβος που κυριεύει τη γυναίκα είναι πολύ πιο έντονος και συχνά παρατηρείται να αλλάζει τόπο διαμονής, εργασία ή συνήθειες, προσπαθώντας έτσι να νιώσει ασφάλεια.

Ο βιασμός μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη σεξουαλική ζωή της γυναίκας, στην εμπιστοσύνη προς τους άλλους, στην αυτοεκτίμησή της. Ζει με το φόβο μιας επόμενης θυματοποίησης.

Το γεγονός ότι η γυναίκα δε θα ξεχάσει ποτέ, δε σημαίνει ότι δε θα μπορέσει να είναι ποτέ ευτυχισμένη, να σχετιστεί με άλλους και να αισθανθεί δυνατή. Για να συμβεί αυτό ωστόσο χρειάζεται να αντιμετωπίσει αυτό που βίωσε, να το επεξεργαστεί, ώστε να μπορέσει να το διαχειριστεί κάποια στιγμή και να προχωρήσει.

Γράφει: ο Κουρίδου Καλλιόπη

Κλινική Ψυχολόγος

Στέλεχος Κέντρου Συμβουλευτικής Γυναικών Δ. Χίου