"...Η Κοινοτική Ψυχιατρική έχει ως στόχο την βελτιστοποίηση των προσαρμοστικών δυναμικών και των ψυχοκοινωνικών επιδεξιοτήτων, όπως και τη μείωση των επιπέδων της ψυχοπαθολογίας σε ομάδες πληθυσμών της κοινότητας με την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης, ανίχνευσης περιπτώσεων, θεραπευτικής παρέμβασης και αποκατάστασης. Το άτομο δεν παραμένει ως ένα ατομικό πρόβλημα, αλλά ως η έκφραση μιας περισσότερο γενικής ψυχιατρικής ανάγκης μιας ομάδας πληθυσμού"
(ορισμός κατά Duhl, Μαδιανός 2000, σ. 28)

Η Χίος, τα Ψαρά και οι Οινούσσες είναι ο τομέας πληθυσμού που καλύπτει η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Χίου του Κέντρου Παιδιού και Εφήβου στην ακριτική περιφέρεια της Χίου. (Αρχή της τομεοποίησης, Μαδιανός 2000, σελ.43)

Κλείνοντας 10 χρόνια άσκησης κοινοτικής ψυχιατρικής περίθαλψης και πρόληψης, η Κ.Μ.Ψ.Υ. Χίου υπερασπίζεται την ψυχική υγεία, ακολουθώντας τις αρχές της κοινοτικής ψυχιατρικής.

Τα αιτήματα του πληθυσμού πηγάζουν, είτε από την ίδια την κοινότητα, είτε από τις ιατροκοινωνικές υπηρεσίες πρόνοιας και περίθαλψης, προς υποστήριξη των αναδεικνυόμενων ατομικών, οικογενειακών ή και κοινοτικών αναγκών. (Αρχή της ανταποκριτικότητας, Μαδιανός 2000) 

Τα αιτήματα παραλαμβάνονται από την ομάδα της Κινητής Μονάδας. Αναλόγως των αναγκών, κατανέμονται στα αντίστοιχα κλιμάκια και σχεδιάζεται η καταλληλότερη θεραπευτική προσέγγιση. Αν πρόκειται για κοινοτική ανάγκη, διοργανώνονται δράσεις αγωγής κοινότητας, όπως για παράδειγμα η ευαισθητοποίηση μαθητικού πληθυσμού έναντι του ρατσισμού.

Η αρχική διερεύνηση των περιστατικών γίνεται είτε στα τακτικά ιατρεία της Χίου, είτε στα Περιφερικά Ιατρεία του αντίστοιχου κλιμακίου, είτε ακόμα σε κατ' οίκον επίσκεψη, όταν η προσέλευση εκ μέρους του ασθενούς δεν είναι εφικτή.

Στη συνέχεια, η θεραπευτική ομάδα αναθέτει τη θεραπεία στα μέλη της, σχεδιάζει τις απαραίτητες θεραπευτικές πράξεις, αλλά και συντονίζει το δίκτυο των άλλων υπηρεσιών ή φορέων που μπορούν να συνδράμουν προς επίλυση των επιμέρους κοινωνικών αιτημάτων που ανακύπτουν, κατόπιν της διερεύνησης των ατομικών και οικογενειακών αναγκών του ασθενούς. Τέτοιου είδους συντονισμός δικτύου μπορεί να χρειαστεί, εάν πρόκειται για άνθρωπο απομονωμένο από το κοινωνικό του περιβάλλον, οπότε θα χρειαστεί η συνεργασία με το "Βοήθεια στο σπίτι" για υποστήριξη των καθημερινών του αναγκών

• με τις υπηρεσίες πρόνοιας για έκδοση βιβλιαρίου ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης

• με τη  Μητρόπολη και την τοπική κοινότητα για παροχή συσσιτίου

• με Νοσοκομειακούς ή Ιδιώτες  Ιατρούς για τη διεξαγωγή των απαραίτητων εξετάσεων

• με τον τοπικό ΚοίΣΠε προς εργασιακή αποκατάσταση•

με το Κέντρο Ημέρας προς κοινωνική επανένταξη

• με το  Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών επί κακοποίησης

• με το κέντρο Πρόληψης επί ουσιοεξαρτήσεων

• με την Εισαγγελία, τις κοινωνικές υπηρεσίες, την Αστυνομία, το Ψυχιατρικό τμήμα του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου ή  του Ειδικού Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, αλλά και την οικογένεια του ασθενούς, σε περίπτωση εμπλοκής του ασθενούς σε εισαγγελική εντολή εξέτασης ή νοσηλείας. (Αρχή πλήρους παροχής και αρχή θεραπευτικού συνεχούς, Μαδιανός 2000)

Επί της εμφάνισης της προσφυγικής κρίσης αναδύθηκε ένα νέο πεδίο πολύπλοκων και πολυδιάστατων αναγκών που η Κ.Μ.Ψ.Υ. Χίου κλήθηκε να υπερασπιστεί, καθώς το αντικείμενο της κοινοτικής ψυχιατρικής που υπηρετεί, είναι τόσο το  υγιές ή παθολογικό άτομο και η οικογένειά του, όσο και οι ομάδες ατόμων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως είναι οι ευάλωτοι πληθυσμοί ή οι μειονότητες.

Κατά την προσπάθεια της Κ.Μ.Ψ.Υ να εμπεριέξει τις ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού, πέραν της διοργάνωσης πολυποίκιλων δράσεων αγωγής κοινότητας για την ομαλή υποδοχή των προσφύγων από την τοπική κοινότητα, αναζητά, επιπλέον, διοικητικά και θεσμικά τον τρόπο, προκειμένου να είναι εφικτή η υποδοχή των αιτημάτων του προσφυγικού πληθυσμού στις τοπικές ψυχιατρικές υπηρεσίες. Ωστόσο, ακόμα κι αυτή η τόσο απλή ανάθεση έργου προσκρούει στην αδυναμία ουσιαστικής ανάληψης ευθυνών και διευθέτησης εκ μέρους των υπηρεσιών του Υπουργείου. Σε συνθήκες, όμως,  κρίσεως, η πληροφορία έρχεται με κατεύθυνση από την ανάγκη προς τη διοίκηση των υπηρεσιών για την κάλυψή της. Συνεπώς, για την αντιμετώπιση της κρίσεως, χρειάζεται η άρρηκτη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών και της κεντρικής διοίκησης και η άμεση ικανοποίηση των επισημαινόμενων αναγκών.Συμπεράσματα: 

Α) Η Κοινοτική Ψυχιατρική είναι ο μόνος τρόπος υποστήριξης των ψυχικών αναγκών σε πληθυσμούς με κατακερματισμό της κοινωνικής τους υπόστασης και των υπηρεσιών φροντίδας τους, όπως είναι όλοι οι σύγχρονοι πληθυσμοί, ειδικότερα δε μάλλον, οι ακριτικοί πληθυσμοί της Ελλάδας.Β) Επί της προσφυγικής κρίσης και προς σχεδιασμό της διαχείρισής της, είναι απαραίτητη η μελέτη της ιστορίας της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης και ο παραδειγματισμός από αυτή, καθώς με τις κλειστές στεγαστικές δομές και τις κεντρικές αποφάσεις για περιορισμό των μεταναστευτικών ρευμάτων στις ακριτικές περιοχές της Ελλάδας, θα περιέλθουμε στην "ιδρυματοποίηση των προσφύγων". Ψυχαργώς ονομάστηκε τo εθνικό σχέδιο της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, παραπέμποντας στη μυθολογική «Αργώ» και στοχεύοντας στην «επιστροφή» των ψυχικά ασθενών από το άσυλο  στην κοινότητα. Αυτή, η πολυπόθητη επιστροφή στην κοινότητα, αφορά κάθε πολύπαθο πληθυσμό, όπως και τον Προσφυγικό, που αποζητά την επιστροφή του, τόσο στην κοινότητα υποδοχής, όσο και στην κοινότητα προορισμού του.Γ) Καθώς, οι ανάγκες είναι αυτές που σχηματοποιούν τις δομές που θα τις υποδεχτούν, φαίνεται ότι στην περιφέρεια της Χίου η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση έχει ήδη ιδρύσει τις απαραίτητες δομές της. Το μόνο που απομένει για την εδραίωση της "Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης ΙΙ"  είναι η αρμόζουσα θεσμική κατοχύρωση των υπαρχόντων δομών και η θεσμική επίσης, διασύνδεσή τους. Αυτό πιθανότατα, να είναι το, ως εκ θαύματος, εύρημα και σε άλλες περιφέρειες-ψυχιατρικούς τομείς  της Ελλάδας.

Γράφει: η Νίκη Κούρτη, Ψυχίατρος

Αναφορά:Μαδιανός Μ.Γ. (2000). Κοινοτική Ψυχιατρική και Κοινοτική Ψυχική Υγιεινή, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα