Τα περιβόλια μοσχοβολούν την Άνοιξη από τα άνθη τους, όμως και η ομορφιά του χρυσοκίτρινου μυρωδάτου καρπού, από τον Νοέμβριο και μετά, που βαραίνει τα κλαδιά των μανταρινιών και τις μετασχηματίζει σε χαρούμενες, στολισμένες χορεύτριες των περιβολιών, είναι το κάτι άλλο!! Καρπός ευγενικής γης, ζωογόνος και εύγευστος, το μανταρίνι της Χίου, αποτελούσε, για αιώνες, πηγή πλούτου και δυναμισμού του Νησιού μας!!
«Θέλω μανταρίνι δεκαοκτώ ποντώ», ήταν η εντολή του εμπόρου που ήθελε να στείλει πρώιμο, καλό και μεγάλο μανταρίνι στην αγορά της Θεσσαλονίκης, αλλά και των Βαλκανικών Χωρών. Με 18 εκατοστά (πόντους) μετρούσε την περίμετρο του μανταρινιού και ήταν το ελάχιστο μέγεθος που δεχόταν για εμπόριο!! Και τότε, ζωντάνευε το περιβόλι με περπατησιές, κουβέντες, γέλια, εντολές και το τσικ – τσικ που έκανε ο κόφτης στο κλαδάκι των μανταρινιών. Είχε έλθει ο καιρός για τη σοδιά. Για την ανταμοιβή τόσων κόπων! Γέμιζαν τα καφάσια και τα τελάρα που μεταφερόταν στην αποθήκη, με τις απλωμένες λινάτσες, για συσκευασία. Μετά, μέσα σε μεγάλα κοφίνια και με κάρα, αφού λίγοι είχαν φορτηγό, τα πηγαίναν στο λιμάνι. Εκεί να δεις μπράτσα και κουράγια, καμωμένα από τη δουλειά και όχι στα γυμναστήρια! Μιλάμε για εποχή που είχε ακόμα και εμπορικά καΐκια, Τα γέμιζαν μέχρι πάνω, με ξέχειλα τ’ αμπάρια. Μοσχοβολούσε η παραλία!
Ήταν σκληρή η ζωή του περιβολάρη, όσο τουλάχιστον πρόλαβα να γνωρίσω Και σήμερα είναι. Αγροτικές εργασίες συνεχούς κάματου, αφού όλα απαιτούσαν μεγάλο σωματικό κόπο και πολύ χρόνο, καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους. Και σ΄ αυτόν τον ενιαύσιο αγώνα, όλη η οικογένεια παρούσα, χωρίς εξαιρέσεις, με καθήκοντα σχεδόν προκαθορισμένα. Κλαδέματα, ξεχορτάριασμα, σκαψίματα με το τσατάλι, ποτίσματα, κόπρισμα. Όλα με βάση προαιώνιες τεχνικές. Αρρώστιες στα δένδρα, αναποδιές της φύσης, ζημιές και επισκευές στον μάγγανο, καθάρισμα και επισκευή της στέρνας. Όμως, το δέσιμο με την καρποφορούσα γη, ακόμα και στις χρονιές με μικρές αποδόσεις, τους έδινε την ψυχική δύναμη για αντιμετώπιση, με στωικότητα, όλων των δυσκολιών. Σε έναν κόσμο στενών οριζόντων, αλλά πολλών οραμάτων για τα παιδιά τους, συνειδητοποιούσαν ότι ήταν η δική τους διαδρομή ζωής που θάπρεπε να δώσει όλα τα εφόδια στην επόμενη γενιά, για ένα καλύτερο μέλλον. Για τούτο, έστω και βασανισμένοι, ζούσαν με χαρά και ευδαιμονία αυτές τις ευλογημένες ώρες της συγκομιδής των κόπων τους! Και το απομεσήμερο, μετά τη δουλειά , ήταν η ώρα, αφεντικά και εργάτες, να πιούν το ουζάκι με μεζέ, στη σκιά του γιασεμιού και να ευχηθούν «καλά τελειώματα»! Μια μικρή γιορτή της ημέρας για όλους! Ακόμα και με την γιαγιά παρούσα είτε να σερβίρει είτε να πλέκει καθισμένη σε μια γωνιά. Και όλοι περηφανευόταν ότι στα περιβόλια των Λειβαδίων του Αγίου Λουκά έβγαινε ο πιο γλυκός καρπός και έλεγαν πως το μυστικό είναι μαζί με το πότισμα το Καλοκαίρι να ψέλνεις και το απολυτίκιο του Αγίου.
Τούτα δεν αφορούν καθόλου ένα πολύ μακρινό παρελθόν. Πρόκειται για τρεις – τέσσερις δεκαετίες πριν. Ζύμωσαν και δυνάμωσαν γενιές και γενιές περιβολάρηδων που έκαναν σπιτικό, σπούδασαν και πάντρεψαν παιδιά. Ζήσανε καλά και δημιούργησαν πολιτισμό. Με τα υπέροχα γλυκά του κουταλιού, με κορυφαίο το «άνθος», με προσεγμένες χειροποίητες μαρμελάδες και με τα αξεπέραστα λικέρ πολλών γεύσεων, όλα από προϊόντα του περιβολιού. Με σταθερές κοινωνικές συνήθειες, πανηγύρια και γλέντια στο «τσαρδάκι» ή στην αυλή, που συνταίριαζαν με τις αγροτικές εργασίες. Ζωντανή και ακμαία γενιά! Πρόκειται φυσικά για έναν κόσμο που κάποιος κάτω των 40 σήμερα, δύσκολα μπορεί να έχει σχετικές αναφορές. Γιατί μετά ήλθαν οι επιδοτήσεις, το κλείσιμο των αγορών, οι χαμηλές τιμές, το αλμύρισμα του νερού των πηγαδιών, η γη εγκαταλείφθηκε, οι πολιτικές αποφάσεις δεν βοήθησαν.
Έστω και εάν ο κόσμος αυτός είναι σήμερα διαφορετικός, τα Χιώτικα εσπεριδοειδή συνεχίζουν να ομορφαίνουν το περιβάλλον του Νησιού μας. Αποτελούν μέρος μιας υπέροχης ιστορίας αλλά και ένα σημαντικό και αξιοποιήσιμο «υλικό», που μπορεί να δώσει, με άλλες μεθόδους, έναν νέο πλούτο. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι η φύση είναι εκείνη που βάζει την ζωή μας στις πραγματικές της διαστάσεις, κάτι που οι λεγόμενες σύγχρονες κοινωνίες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται, τότε θα βρούμε τρόπους για να αξιοποιήσουμε καλύτερα αυτόν τον υπέροχο πλούτο, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τους επισκέπτες του Νησιού μας.
Του Παύλου Π. Καλογεράκη
Διευθυντή Εκπαίδευσης ε.τ.
