Καθόλου καλή δεν είναι η εμπειρία στη χώρα μας από τις δημόσιες διαβουλεύσεις όταν αφορούν θέματα για τα οποία μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι και οι κυβερνητικές τους προεκτάσεις δείχνουν ιδιαίτερο επενδυτικό ενδιαφέρον. Σε τέτοιες περιπτώσεις ασκούνται από μέρους τους ισχυρές πιέσεις, φανερές και πολύ περισσότερο αδιαφανείς, έγκαιρα και πίσω από κλειστές πόρτες, εν αγνοία και πριν την όποια σχετική περί των σχεδιαζόμενων πληροφόρηση των τοπικών κοινωνιών.
Περιφερειάρχες και δήμαρχοι, ιδίως οι δεύτεροι, είναι οι πρώτοι στόχοι αυτής της προσπάθειας. Και εναπόκειται στην ορθοφροσύνη, την ακεραιότητα του χαρακτήρα του καθένα τους και την αίσθηση καθήκοντος απέναντι στους πολίτες αν και κατά πόσο θα αντισταθούν ή θα υποκύψουν στο τραγούδι των Σειρήνων, ενίοτε και στους έναντί τους εκβιασμούς όπου αυτοί μπορούν να επιστρατευτούν. Και ξέρουμε πως στη χώρα μας δεν είναι δα και άγνωστο το είδος των επηρεαζόμενων στις αποφάσεις τους τοπικών αρχόντων όταν αυτές ανταμείβονται με δελεαστικά ανταλλάγματα. Τέτοια, και ουκ ολίγα, συνέβησαν με υπουργούς, τι εμποδίζει να έχουν συμβεί, και να συμβούν, με περιφερειάρχες και δημάρχους; Επί πλέον, έχει και νομοθετική πλέον κατοχύρωση με τους εν ισχύει αναπτυξιακούς και περιβαλλοντικούς νόμους της πρώτης διακυβέρνησης Μητσοτάκη η βεβιασμένη και εκ των πραγμάτων ατελής έως διαβλητή προ-εγκριτική διαδικασία για την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων και έργων. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο διευκολύνεται ιδιαίτερα η υπονόμευση κάθε προσπάθειας για μια ουσιαστική -και προ παντός δεσμευτική από μέρους της πολιτείας κατάληξή της- δημόσια διαβούλευση. Στην πράξη αυτή χρησιμεύει (έχει χρησιμεύσει) μόνο ως προκάλυμμα δήθεν νομιμότητας και δημοκρατικότητας για τις εκ των άνω προειλημμένες αποφάσεις. Οι τοπικές κοινωνίες μένουν με τις υποσχέσεις των προηγηθέντων προπαγανδιστικών «ενημερώσεων», που κατά κανόνα και σκοπίμως γίνονται με ασαφή και ελλιπή στοιχεία και δήθεν αφορούν απλά και μόνο την λόγω περιέργειας (;;!!) διερεύνηση της ύπαρξης κάποιου κοιτάσματος (να ξέρουμε βρε αδερφέ τι κρύβει το υπέδαφος και μετά …εσείς θα αποφασίσετε) και όχι την οπωσδήποτε προειλημμένη απόφαση εξόρυξής του.
Προγραμματιζόμενες εξορύξεις αντιμονίου στη Χίο: Μαστίχα στο νότο, αντιμόνιο στο βορρά και τα σκυλιά δεμένα
Οι συζητούμενες εξορύξεις θειούχου μεταλλεύματος αντιμονίου στη βόρεια Χίο (στο Δημόσιο Μεταλλευτικό Χώρο Κεράμου, Νήσου Χίου, Δήμου Χίου, Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, εντός δε περιοχής Natura) σχεδιάστηκαν και είναι ήδη στο στάδιο προκήρυξης διεθνούς ανοικτού διαγωνισμού εκδήλωσης ενδιαφέροντος, πριν να έχει κατατεθεί οποιαδήποτε προκαταρτική μελέτη των εκτιμώμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προγραμματιζόμενου έργου, που αναμφισβήτητα δημιουργεί κινδύνους για το περιβάλλον της περιοχής. [...]. Αξίζει επίσης στο σημείο αυτό να επισημανθεί πως για την περιοχή των σχεδιαζόμενων εξορύξεων υφίσταται ήδη εγκεκριμένο (νόμος του κράτους) αναπτυξιακό σχέδιο στο οποίο απουσιάζει εντελώς η εξορυκτική δραστηριότητα και το οποίο ανατρέπεται εντελώς με την τυχόν μελλοντική της επιβολή.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω οι πολίτες κάτοικοι της περιοχής πληροφορήθηκαν για το σχεδιαζόμενο έργο εξόρυξης και κινητοποιήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με τη δημοσιοποίηση της προκήρυξης αυτού του διαγωνισμού (13/9/2024), η δε επίσημη και καθιερωμένη στη χώρα μας ως αυστηρά μηνιαία «δημόσια διαβούλευση» άνοιξε μεταγενέστερα από τη δημοσίευση αυτή (25/9/2024), πράγματα δηλαδή ανακόλουθα και ελεγχόμενα ως προς τη νομιμότητά τους, δεδομένου ότι η δημόσια κοινή γνώμη (ο κάθε πολίτης) αφενός δεν είχε πληροφορηθεί, πολύ
περισσότερο εκφραστεί για το έργο πριν αυτό προχωρήσει σε στάδιο μη ανάκλησής του εφόσον παρουσιαστεί ενδιαφερόμενος που θα πληροί τους όρους του διαγωνισμού, αφετέρου η εκ των υστέρων γνώμη της τοπικής κοινωνίας δεν μπορεί να έχει ανασταλτικό/ακυρωτικό μετά από αυτό αποτέλεσμα και σε κάθε περίπτωση δεν είναι καθόλου δεσμευτική για την Πολιτεία: το μόνο που αφήνεται λοιπόν στην τοπική κοινωνία δια της αλα ελληνικά δημόσιας διαβούλευσης είναι να συμφωνήσει υποτασσόμενη σε μια προειλημμένη απόφαση ή να διαφωνήσει, άνευ όμως αντικρίσματος στη δεύτερη αυτή περίπτωση.
Από αυτήν καθαυτήν την προκήρυξη του ανοικτού διαγωνισμού και από τα λίγα προκαταρτικά που πραγματοποιήθηκαν μέχρι τώρα σε τοπικό επίπεδο (μια ενημέρωση του Δημοτικού Συμβουλίου), φαίνεται καθαρά η θετική για την τελική υλοποίηση απόφαση των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και η καθόλου ασήμαντη αντίδραση της τοπικής κοινωνίας -πλην Δημάρχου- σ’ αυτήν. Προς παρακολούθηση και κρίση λοιπόν τίθεται η συνέχεια, αν υπάρξει τέτοια: αν δηλαδή εμφανιστεί(ούν) ενδιαφερόμενος(νοι), αν κατοχυρωθεί υπέρ κάποιου που θα καταθέσει Δεσμευτική Προσφορά το έργο και, το κυριότερο, κατά πόσο η τοπική κοινωνία θα βρει τρόπους να επιβάλει την όποια δική της εναλλακτική και πλειοψηφούσα άποψή της που δεν ταυτίζεται με την προειλημμένη απόφαση της Διοίκησης (του αρμόδιου υπουργείου, της κυβέρνησης εν τέλει), πράγμα που απαιτεί, και πρέπει να το γνωρίζουν αυτό στην τοπική κοινωνία , αυτό τουλάχιστον και ειδικότερα, αγώνες και θυσίες.
Κάτι ειδικότερα για το αντιμόνιο: οι χρήσεις του περιγράφονται στην προκήρυξη του Διαγωνισμού. Εκεί βλέπουμε πως πέραν από τις ειρηνικές, μεγάλο μέρος της παραγωγής του διοχετεύεται και στην πολεμική βιομηχανία και τελικά σπαταλιέται με τις καταστροφικές για την ανθρωπότητα χρήσεις της παραγωγής της, κυριολεκτικά πάει στο βρόντο δηλαδή. Επίσης αξιοσημείωτο είναι πως στην ουσία δεν φαίνεται να υπάρχει παγκόσμια έλλειψη αποθεμάτων αντιμονίου, τόσο για τις ειρηνικές όσο και για τις πολεμικές του χρήσεις. Είναι ενδεικτικό πως οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν το 2024 πολύ μικρό για το μέγεθος τους απόθεμα αντιμονίου (60.000 τόνοι) και έχουν μηδενική παραγωγή του μετάλλου αυτού τα τελευταία συνεχή χρόνια, παρόλο που διαθέτουν σημαντικά κοιτάσματά του σε Αλάσκα, Αϊντάχο, Μοντάνα και Νεβάδα. Επίσης, η τιμή του αντιμονίου στη διεθνή αγορά έπεσε το 2023 σε σχέση με το 2022 (από 6.18 σε 5.60 δολάρια ανά pound). Φαίνεται πως η θρυλούμενη πολυτιμότατα του αντιμονίου και η πυρετώδης αναζήτησή του πυροδοτείται μόνο από την ανάγκη αποδέσμευσης από την κύρια παραγωγό χώρα του, την Κίνα δηλαδή. Κατά τα άλλα, η ανεύρεση και παραγωγή του στη χώρα μας (και εντός της ΕΕ) μικρή μόνο προσθετική αξία (θα) έχει.
Αξίζει τέλος να θυμηθούμε πόσο ενορατική υπήρξε η απάντηση του Σιάτλ, αρχηγού μιας φυλής Ινδιάνων, στον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Φραγκίσκο Πήρς, όταν εκείνος ζήτησε από τους Ινδιάνους να πουλήσουν τη γη τους στην αμερικανική κυβέρνηση. Ας την αναζητήσουμε αν την ξεχάσαμε.
Γράφει ο Σαράντης Δημητριάδης, ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ
